Nowa Ustawa o Ochronie Sygnalistów: Obowiązek Zgłaszania Schematów Podatkowych

23 maja 2024 r. Sejm przyjął nową ustawę o ochronie sygnalistów, która weszła w życie 14 czerwca 2024 r. Jednym z kluczowych elementów ustawy jest zapis dotyczący konieczności informowania odpowiednich organów państwowych, takich jak urząd skarbowy czy Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), o tworzonych schematach podatkowych naruszających prawo. Poniżej wyjaśniamy, czym jest schemat podatkowy, jakie są jego rodzaje oraz jakie obowiązki nakłada nowa ustawa.

Czym jest schemat podatkowy?

Schemat podatkowy to struktura, transakcja lub aranżacja finansowa, której celem jest optymalizacja obciążeń podatkowych. Schematy podatkowe mogą być legalne lub nielegalne, w zależności od ich zgodności z przepisami prawa podatkowego oraz intencjami stojącymi za ich wykorzystaniem.

Rodzaje schematów podatkowych

Legalne schematy podatkowe

Legalne schematy podatkowe obejmują działania podejmowane przez podatników w celu zmniejszenia ich zobowiązań podatkowych, które są zgodne z literą i duchem prawa. Kluczowe przy legalnych schematach podatkowych jest wskazanie przepisów, na których opiera się rozwiązanie, interpretacja podatkowa lub opinia zabezpieczająca wydana przez odpowiedni organ podatkowy.

1. Korzystanie z ulg podatkowych: Wykorzystanie dostępnych ulg i odliczeń przewidzianych przez prawo podatkowe, np. ulgi na działalność badawczo-rozwojową oraz zwolnienia podatkowe przewidziane dla fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna, zgodnie z przepisami, może korzystać ze zwolnień podatkowych, które umożliwiają redukcję obciążeń podatkowych oraz odroczenie płatności do momentu skonsumowania (świadczenia) przez beneficjenta.
2. Planowanie struktury korporacyjnej: Optymalizacja struktury firmy w sposób zgodny z przepisami, np. poprzez wybór odpowiedniej formy prawnej działalności gospodarczej czy opodatkowania jak Estoński CIT. Estoński CIT to forma opodatkowania, która pozwala na odroczenie płatności podatku dochodowego do momentu wypłaty zysku. Dzięki temu firmy mogą reinwestować zyski bez konieczności natychmiastowego opodatkowania, co sprzyja ich rozwojowi i płynności finansowej.

Nielegalne schematy podatkowe

Nielegalne schematy podatkowe to działania mające na celu unikanie opodatkowania lub zmniejszenie zobowiązań podatkowych w sposób niezgodny z prawem. Przykłady nielegalnych schematów podatkowych to:

1. Ewazja podatkowa: Ukrywanie dochodów, fałszowanie dokumentów księgowych czy niezgłaszanie transakcji, które prowadzą do zmniejszenia należnych podatków.
2. Sztuczne przenoszenie dochodów: Transferowanie dochodów do jurysdykcji o niższych stawkach podatkowych bez rzeczywistej działalności gospodarczej w tych miejscach.
3. Manipulowanie cenami transferowymi: Ustalanie nieadekwatnych cen w transakcjach między powiązanymi podmiotami w celu przeniesienia zysków do krajów o niższych podatkach.

Obowiązki wynikające z nowej ustawy

Nowa ustawa nakłada na sygnalistów obowiązek zgłaszania schematów podatkowych, które są niezgodne z prawem lub mają na celu obejście przepisów podatkowych. Sygnaliści są zobowiązani do informowania odpowiednich organów państwowych, takich jak urząd skarbowy czy Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), o wszelkich naruszeniach prawa podatkowego, które mogą wynikać z wdrożenia takich schematów.

Procedura zgłaszania

1. Zgłoszenie wewnętrzne: Sygnalista może najpierw zgłosić naruszenie w ramach procedur wewnętrznych swojego miejsca pracy, jeśli takie procedury są ustanowione.
2. Zgłoszenie zewnętrzne: Sygnalista może zgłosić naruszenie bezpośrednio do Rzecznika Praw Obywatelskich lub odpowiedniego organu publicznego, takiego jak urząd skarbowy czy KAS.
3. Ochrona sygnalistów: Ustawa zapewnia ochronę sygnalistom przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawców lub innych osób, których zgłoszenie może dotyczyć.

Przykłady schematów podatkowych

Legalny schemat podatkowy (nie podlega zgłoszeniom)

Firma XYZ korzysta z ulgi podatkowej na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z przepisami prawa podatkowego. Przedsiębiorstwo inwestuje w badania nad nowymi technologiami i odlicza wydatki związane z tymi badaniami od podstawy opodatkowania. Dodatkowo, firma korzysta ze zwolnień podatkowych przewidzianych dla fundacji rodzinnej, co pozwala na efektywne zarządzanie majątkiem rodzinnym i jego przekazywanie. Działania te są w pełni zgodne z obowiązującymi przepisami i nie podlegają zgłoszeniom.

Nielegalny schemat podatkowy (podlega zgłoszeniom)

Firma ABC tworzy sztuczne straty poprzez fikcyjne transakcje z powiązaną spółką zlokalizowaną w raju podatkowym. Transakcje te mają na celu przeniesienie dochodów do jurysdykcji o niższych stawkach podatkowych, mimo że rzeczywista działalność gospodarcza nie jest tam prowadzona. Tego rodzaju schemat podatkowy jest niezgodny z prawem i powinien być zgłoszony do odpowiednich organów.

Podsumowanie

Nowa ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza istotne obowiązki związane z raportowaniem schematów podatkowych, które są niezgodne z prawem. Celem tych regulacji jest zwiększenie przejrzystości i przeciwdziałanie nadużyciom podatkowym. Przedsiębiorcom którzy dopuścili się nadużyć proponuję:

1. Skontaktować się z doradcą podatkowym lub adwokatem.
2. Przeanalizować sytuację i dokumentację.
3. Przygotować i złożyć czynny żal.
4. Uregulować zaległe zobowiązania podatkowe.
5. Skorygować deklaracje podatkowe.
6. Monitorować postępowanie.
7. Współpracować z organami podatkowymi.

Pamiętajmy, że wykroczenia skarbowe mogą się zakończyć grzywną i mandatem karnym (do 5.600 PLN) sięgającym nawet kilkunastu tysięcy złotych, natomiast przestępstwo skarbowe może się zakończyć pozbawianiem wolności. Okolicznościami łagodzącymi są czynny żal oraz skrucha i naprawienie szkody.